तपस्या (tapasyā)

जीवनको यात्रामा परम्परागत तपस्या नै मूल मार्गदर्शन हो भन्ने गहिरो अनुभूतिलाई पुस्तकले प्रस्तुत गरेको छ। यसले तपस्यालाई केवल एक धार्मिक वा शारीरिक अभ्यासको रूपमा नभई जीवनको हरेक पक्षलाई सुधार्ने एउटा वैज्ञानिक र समग्र विधि मानेको छ। पुस्तकले विज्ञानका सबै खोजहरूको पछाडि पनि तपस्या नै रहेको कुरा औँल्याउँछ। पुस्तकमा तपस्याका तीन मुख्य प्रकारहरू कायिक (शारीरिक), वाचिक (वाणी), र मानसिक (मन) को विस्तृत व्याख्या गरिएको छ। कायिक तपस्या शरीरलाई अनुशासित राख्ने अभ्यास हो। उपवास, योगका आसनहरू र प्राणायामजस्ता अभ्यासले शरीरलाई स्वस्थ र बलियो बनाउँछ ताकि मनले साधना गर्न सकोस्। वाचिक तपस्या वाणीलाई शुद्ध र नियन्त्रित राख्न सिकाउँछ। सधैँ सत्य बोल्नु, अनावश्यक कुराबाट टाढा रहनु, र मौन बस्नुजस्ता अभ्यास यसका प्रमुख भाग हुन्। मानसिक तपस्याले मनलाई शान्त र एकाग्र बनाउँछ। ध्यान, एकाग्रता, र नकारात्मक भावनाहरू (क्रोध, लोभ, ईर्ष्या) लाई नियन्त्रण गर्ने अभ्यासहरू यसमा समावेश छन्। यसले मनलाई आध्यात्मिक लक्ष्यतर्फ केन्द्रित गर्न मद्दत गर्छ। पुस्तकले वैदिक ऋषिहरूको दृष्टिकोणलाई उजागर गर्छ, जसअनुसार वास्तविक तपस्या भनेको शरीर, वाणी र मनलाई एकसाथ शुद्ध गर्नु हो। उहाँहरूले व्यक्तिको एउटा पक्ष मात्र शुद्ध हुनु पर्याप्त छैन, बरु सम्पूर्ण व्यक्तित्वको सन्तुलन र शुद्धता नै वास्तविक आध्यात्मिक उन्नति हो भन्ने कुरामा जोड दिनुहुन्थ्यो। यसरी, 'तपस्या' पुस्तकले वैदिक परम्परामा तपस्या एउटा समग्र र पूर्ण अभ्यास थियो भन्ने कुरा प्रमाणित गर्दछ।