प्रस्तावना
नेपालको गण्डकी नदी
क्षेत्रमा पाइने शालिग्राम हजारौं वर्षदेखि हिन्दू र बौद्ध धर्मावलम्बीहरूको
श्रद्धा र आस्थाको केन्द्र बनेको पवित्र ढुङ्गा हो। यो केवल एक धार्मिक प्रतीक
मात्र नभएर भूवैज्ञानिक, रासायनिक
र आध्यात्मिक दृष्टिकोणबाट अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। आधुनिक विज्ञानले शालिग्रामलाई
करोडौं वर्ष पुरानो अमोनाइट जीवाश्म (Ammonite Fossil) को
रूपमा पहिचान गरेको छ, जुन समुद्री जीवहरूको अवशेष हो।
गण्डकी नदीको तटमा पाइने
यी पवित्र ढुङ्गाहरूले न केवल धार्मिक महत्व राख्छन् बल्कि वैज्ञानिक अनुसन्धानको
क्षेत्रमा पनि नयाँ आयामहरू खोलेका छन्। यस अध्ययनको मुख्य उद्देश्य शालिग्रामको
बहुआयामिक पहलुहरूलाई एकीकृत रूपमा प्रस्तुत गर्नु हो, जसले पारम्परिक ज्ञान र आधुनिक
विज्ञानको बीचमा सेतु निर्माण गर्छ। यो लेखले विशेष गरी नेपाली पाठकहरूका लागि शालिग्रामको गहिरो ज्ञान दिने छ। शालिग्राम बारे संस्कृत
श्लोकहरूको मान्यता र र आधुनिक वैज्ञानिक खोजहरूको विस्तृत विश्लेषण पनि यहाँ
प्रस्तुत हुने छ।